Hoe te ‘dealen’ met Nederlands erfgoed?

Door: Zoë Hendrickx (student Cultural Sociology aan de UvA en stagiaire Bureau Lahaut)

Hoe moeten we omgaan met erfgoed dat in privébezit is? Deze vraag stond vorige week centraal in het debat over Nederlands erfgoed. De avond is georganiseerd door De Balie in samenwerking met de Boekmanstichting en werd geleid door programmamaker Ianthe Mosselman. Deelnemers van het debat waren Alexander Pechtold. Hij schreef met de Commissie-Pechtold begin 2019 een advies over de Erfgoedwet. De andere deelnemers waren: Paulo Martina, algemeen directeur van museum van Bommel van Dam in Venlo, tevens voorzitter bij de commissie musea bij de raad voor cultuur. Jan Six, hij heeft vijf jaar gewerkt bij het veilinghuis Sotherbey’s in Londen. Tegenwoordig heeft hij zijn eigen kunsthandel, Jan Six Fine Art.

Stilletjes erfgoed verkopen

De Adviescommissie Bescherming Cultuurgoederen geleid door Pechtold ontstond nadat privé-bezitters recentelijk verschillende keren, stilletjes, Nederlands erfgoed stukken aan het buitenland verkochten. Het behoud van cultureel erfgoed is door de Nederlandse overheid lang verwaarloosd. Gelukkig werden belangrijke kunststukken toch behouden doordat privé-bezitters ze doneerden aan de Nederlandse staat. Om niet teveel afhankelijk te zijn van deze privé-bezitters, is het van groot belang om gezamelijk te bepalen wat de rol van de overheid is in de kunsthandel, vooral als het gaat over de handel van belangrijk cultureel erfgoed.

Pijnpunten

De Commissie Pechtold heeft een advies geschreven over die rol van de overheid door naar het huidige beleid te kijken. Eén van de pijnpunten die de Commissie Pechtold aankaart is het gebrek aan visie en overzicht bij de overheid. In de toekomst is het nodig om meer overzicht en samenwerking te creëren. Wat zit er al in de openbare en particulieren collecties en wat moet zeker behouden worden? Pechtold merkte tijdens zijn ambtstermijn dat er weinig visie is doordat Kamerleden niet veel interesse tonen in behoud van cultureel erfgoed. Hij noemt het Nederlandse beleid omtrent erfgoed in vergelijking met andere landen het meest achteroverliggende beleid. Ook Jan Six noemt het maar “een chaotische zaak zonder doel”, vooral in vergelijking met bijvoorbeeld Frankrijk en Italië die duidelijke regels voor verkoop van cultureel erfgoedstukken hebben. De verklaring volgens Six is dat andere landen wat nationalistischer of chauvinistischer zijn. Martina merkt op dat de overheid de privé-bezitters meer ondersteuning moet bieden en meer in contact met hen moet onderhouden. Pechtold en Six zijn het hier mee eens, het relatiemanagement met particulieren moet beter.

Weloverwogen beslissing

Hoe wordt er in de toekomst op de best mogelijke manier besloten of een stuk wel of niet wordt aangekocht door de Nederlandse overheid? Het is volgens de drie sprekers niet erg om cultureel erfgoed te verkopen. Het kan zelfs als een visitekaartje dienen voor Nederland. De beslissing om een stuk al dan niet te (ver)kopen moet volgens Pechtold wel een weloverwogen beslissing zijn. Dit kan alleen door voldoende tijd te krijgen om te wikken en te wegen. Volgens Six is het probleem echter dat in het verleden de beslissing een emotionele beslissing is geweest die beïnvloed werd door zowel de vraagprijs en de bekendheid van de maker van het werk. Er moet meer inhoudelijk beslissingen worden genomen, afhankelijk of een gelijkaardig werk al in bezit is. Volgens Six kan dit worden opgelost door meer kunstkenners in zowel een commissie als een Raad van Toezicht van musea te plaatsen.

Behoud voor volgende generaties

Daarnaast benadrukken alle drie de sprekers dat bij de overweging om iets te kopen ook het verhaal achter een voorwerp van groot belang is. Volgens Pechtold dragen bepaalde erfgoedstukken een Nederlandse geschiedenis die op een verantwoorde manier moet worden overgedragen aan volgende generaties. Martina, zelf geboren in Curaçao spreekt over het gedeeld erfgoed met de voormalige kolonies. Sommige landhuizen daar op het eiland wil niemand in wonen of geld in steken door de verwijzing naar het kwaad en het koloniale verleden. Volgens hem is het de taak van Nederland om ook die huizen die de duistere kanten van de Nederlandse geschiedenis tonen juist te beschermen. Dit is echter stof voor de volgende discussie op 19 maart die zal gaan met als centrale vraag: Wat is de rol van koloniaal erfgoed en hoe laten we dit zo goed mogelijk zien?

U kunt de livestream terugkijken via deze link: https://debalie.nl/agenda/collectie-nederland-wat-is-nederlands-erfgoed/