Als we het hebben over cultureel erfgoed dan gaat het om sporen uit het verleden die de moeite waard zijn om te bewaren, omdat ze iets zeggen over de geschiedenis en cultuur van een land. Cultureel erfgoed is onder te verdelen in materieel en immaterieel. Onder materieel erfgoed vallen monumenten, archeologische vondsten en voorwerpen in musea. Een voorbeeld is de Wiebengahal in Maastricht, waarin Bureau Lahaut gevestigd is, die een rijksmonument is. Dat wil zeggen dat het een beschermde status heeft en zoveel mogelijk in originele staat behouden dient te worden. Immaterieel erfgoed is minder tastbaar en behelst zaken als gewoonten, tradities en verhalen van een land of streek (Cultureel erfgoed, z.d.).
Belang van cultureel erfgoed
Cultureel erfgoed kan op verschillende manieren waarde hebben. Zo heeft het intrinsieke waarde, waarbij het vooral gaat om de schoonheid en dat mensen ervan kunnen genieten. Er zit geen specifiek doel vast aan deze waarde, cultureel erfgoed is op zichzelf waardevol. Bij de extrinsieke of afgeleide waarden gaat het meer om het inzetten van cultureel erfgoed om een bepaald doel te behalen. Een voorbeeld zou kunnen zijn een economisch doel. De economische waarde van cultureel erfgoed is uit te drukken in hoeveel het erfgoed oplevert voor een stad, gemeente of provincie. Een voorbeeld is dat een aantrekkelijk stadsgezicht geld kan opbrengen voor een stad via toerisme. In beleid ligt vaak de focus op deze economische waarde, maar hier is ook discussie over. Een andere waarde zou sociaal/maatschappelijk kunnen zijn, waarbij cultureel erfgoed leerzaam is en voor verbinding kan zorgen in de samenleving. Het vertelt ons iets over een gezamenlijke geschiedenis en kan voor een gemeenschappelijk gevoel van trots zorgen (Bureau Lahaut, 2021). Een voorbeeld van een provinciaal beleid dat inspeelt op de maatschappelijke waarde van cultureel erfgoed is het beleid van de provincie Limburg. De provincie erkent de verbindende waarde van erfgoed en wil deze daarom bereikbaar maken voor zoveel mogelijk mensen. De drie grote Limburgse erfgoeddoelen zijn dan ook vooral gericht op de maatschappelijke waarde: het realiseren van een groter publieksbereik, het vergroten van de zichtbaarheid en meer samenhang in het erfgoedveld (Bureau Lahaut, 2021).
Beleid rondom cultureel erfgoed
Rondom cultureel erfgoed spelen allerlei regels. Zo is er vanaf 2022 een nieuwe wet in werking getreden omtrent cultureel erfgoed, de Omgevingswet. Volgens deze wet moeten gemeenten in een omgevingsplan vastleggen hoe ze rekening houden met cultureel erfgoed en de omgeving ervan, om deze zoveel mogelijk te beschermen. Daarnaast is er sprake van de Erfgoed Deal, een samenwerkingsverband tussen verschillende partijen, waaronder provincies, gemeenten en de overheid. Een belangrijk speerpunt van deze deal is het behouden en verduurzamen van cultureel erfgoed, in het licht van onder andere klimaatadaptatie en de energietransitie (Ministerie van Algemene Zaken, 2022). Een belangrijk Europees verdrag wat betreft erfgoedbeleid is het Verdrag van Faro. In dit verdrag, dat werd opgesteld in 2005, wordt erfgoed en de relatie met de samenleving centraal gesteld. In het verdrag wordt o.a. benoemd dat iedereen die dat wil recht zou moeten hebben op toegang tot erfgoed, en iedereen daarom ook zou moeten kunnen meebepalen hoe met erfgoed wordt omgegaan. Het gaat hier dus om democratische participatie wat betreft cultureel erfgoed. In dit verdrag komt de sociaal-maatschappelijke waarde van erfgoed sterk terug. Eind april is bekend gemaakt dat Nederland het verdrag dit jaar nog zal ondertekenen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2022).
Erfgoedmonitor
In de Erfgoedmonitor wordt een overzicht gegeven van feiten en cijfers over erfgoed in Nederland. Deze is opgesteld door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Zie de afbeelding voor de monitor van 2021. Hierin komen bijvoorbeeld de volgende feiten naar voren:
- Van de gebouwde rijksmonumenten in Nederland bestaat het grootste deel uit woonhuizen, namelijk 26.441.
- In totaal zijn er 472 beschermde stads-en dorpsgezichten in Nederland.
- Er zijn 1467 archeologische rijksmonumenten in Nederland, waarvan de meeste in Gelderland (Erfgoedmonitor, 2021)
Overige bronnen
Cultureel erfgoed. (z.d.). SLO. https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/kunst-cultuur/leerplankader-kunstzinnige-orientatie/leerlijnen/cultureel-erfgoed/
Ministerie van Algemene Zaken. (2022, 24 maart). Cultureel erfgoed in de leefomgeving. Erfgoed | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erfgoed/erfgoed-telt/cultureel-erfgoed-leefomgeving Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2022, 9 november).
Erfgoedparticipatie Faro. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/erfgoedparticipatie-faro